مبانی عقلی منجزيت علم اجمالی
محورهای موضوعی : فقه مدنی حقوق خصوصی
سید ابوالقاسم نقیبی
1
(دانشگاه شهید مطهری)
محمد حسین سهیلی
2
(دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات )
کلید واژه: علم اجمالی, حرمت مخالفت قطعی, وجوب موافقت قطعی, قاعدۀ اشتغال, منجزیت احتمال, ماهیت علم اجمالی.,
چکیده مقاله :
چکیده: تبیین مبانی صحیح منجزیت علم اجمالی ضمن دو بخش مجزّی قابل پیگیری است: اول، منجزیت علم اجمالی از لحاظ عقلی یعنی با صرف نظر از جریان اصول عملی ترخیصی شرعی. دوم، منجزیت علم اجمالی از لحاظ شرعی و با نظر به جریان آن اصول. مقالۀ حاضر متکفل بررسی بخش اول است. بدین منظور، حرمت مخالفت قطعی و وجوب موافقت قطعی جداگانه مورد بررسی قرار می‌گیرد. در این بحث مشخص می‌شود با وجود اینکه حرمت مخالفت قطعی به سادگی قابل اثبات است؛ ولی اثبات وجوب موافقت قطعی تنها دو راه معقول دارد: اول، قاعدۀ اشتغال است که تنها بر اساس نظریۀ محقق عراقی در تفسیر علم اجمالی قابل استناد است. دوم، منجزیت احتمال تکلیف در هر یک از اطراف علم اجمالی است که تنها بر اساس انکار قاعدۀ قبح عقاب بلابیان صحیح خواهد بود. هم‌چنین در این مقاله به شبهات مخالفین حرمت مخالفت قطعی و وجوب موافقت قطعی و به نقض شهید صدر به قاعدۀ قبح عقاب بلابیان، پاسخ داده خواهد شد.
Abstract:The fundamentals of absoluteness of collective knowledge can be accurately explained in two separate categories: First, absoluteness of collective knowledge in rational terms, i.e. free from practical canonical principles. Second: Absoluteness of collective knowledge in terms of Sharia law and with a view on those principles. This paper intends to study the first section. To that end, prohibition of the conclusive discord and the necessity of the conclusive consent has been studied. In the course of these discussions, it will become clear that although the prohibition of the conclusive discord is easily provable, proving of the necessity of conclusive consent has only two logical solutions: First, the rule of incumbency that is attributable only according to Mohaqeq Araqi’s theory of interpretation of collective knowledge. Second, absoluteness of the probability of religious duty in each segment of the collective knowledge that will be accurate only based on the negation of the rule of indecency of punishing the one who has not received the penal warrant. Also in this paper, attempts have been made to provide responses to the doubts posed by the opponents of the prohibition of the conclusive discord and the necessity of conclusive consent and the refutation expressed by Shahid Sadr to the rule of punishment of the one who has not received the penal warrant.
منابع
- آخوند خراسانی، محمد¬کاظم. (1329ق.) كفاية الأصول، قم: مؤسسه النشر الاسلامي، چاپ ششم، سه جلدی.
- آشتيانى، محمدحسن. (1388) بحر الفوائد فى شرح الفرائد، قم: ذوي القربي، چاپ اول، هشت جلدی.
- ابن ادريس حلّى ، محمد بن منصور. (1410ق.) السرائر الحاوي لتحرير الفتاوى، قم: دفتر انتشارات اسلامى، چاپ دوم، سه جلدی.
- ابن براج، عبد العزيز طرابلسى. (1406ق.) المهذب، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعۀ مدرسين حوزۀ علميۀ قم، چاپ اول، دو جلدی.
- امام خمینی، سید روح¬الله. (1423ق.) تهذيب الأصول، مقرر: جعفر سبحانی، تهران: مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خميني(ره)، چاپ اول، سه جلدی.
- بروجردی، سید حسین. (1415ق.) نهاية الأصول، مقرر: حسين على منتظرى، تهران: نشر تفكر، چاپ اول، یک جلدی.
- حائرى اصفهانى، محمد حسين. (1404ق.) الفصول الغرويه في الأصول الفقهيه، قم: داراحياء العلوم الاسلاميه، چاپ اول، یک جلدی.
- حائرى يزدى، عبدالكريم. (1418ق.) درر الفوائد، قم: مؤسسه النشر الاسلامي، چاپ ششم، یک جلدی.
- خوانسارى، آقا¬ حسين بن محمد. (بی¬تا) مشارق الشموس في شرح الدروس، بی‌جا: بی‌نا، چهار جلدی.
- خویی، سید ابوالقاسم. (1422ق.) مصباح الاصول، مقرر: محمد سرور حسینی بهسودی، قم: مؤسسه احيای آثار الامام الخویي، چاپ اول، دو جلدی.
- سبزوارى، محمد باقر. (بی‌تا) كفاية الأحكام، اصفهان: انتشارات مهدوى، چاپ اول، دو جلدی.
- سید بن طاووس، رضی الدین حلّى. (1409ق.) الأمان من أخطار الأسفار و الأزمان، قم: مؤسسه آل البيت عليهم السلام، چاپ اول، یک جلدی.
- شريف مرتضى، على بن حسين موسوی. (1417ق.) المسائل الناصريات، تهران: رابطه الثقافة و العلاقات الإسلاميه، چاپ اول، یک جلدی.
- شهيد اول، محمد بن مكى عاملی. (1412ق.) البيان، قم: بی‌نا، چاپ اول، یک جلدی.
- شهيد ثانى، زين الدين بن على عاملی. (1402ق.) روض الجنان في شرح إرشاد الأذهان، قم: انتشارات دفتر تبليغات اسلامى حوزۀ علميۀ قم، چاپ اول، دو جلدی.
- شهید صدر، سید محمد ¬باقر. (الف1417ق.) بحوث في علم الأصول، مقرر: سید محمود هاشمی¬ شاهرودی، قم: مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامي بر مذهب اهل بيت عليهم السلام، چاپ سوم، هفت جلدی.
- ــــــــــ . (ب1417ق.) بحوث في علم الأصول، مقرر: حسن عبد الساتر، بيروت: الدار الاسلاميه، چاپ اول، سیزده جلدی.
- ــــــــــ . (1418ق.) دروس في علم الأصول، قم: مؤسسه النشر الاسلامي، چاپ پنجم، دو جلدی.
- شیخ انصاری، مرتضی. (1383) مطارح الأنظار، مقرر: ابوالقاسم کلانتری، قم: مجمع الفكر الاسلامي، چاپ دوم، چهار جلدی.
- ــــــــــ . (1428ق.) فرائد الأصول، قم: مجمع الفكر الاسلامي، چاپ نهم، چهار جلدی.
- شیخ طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن. (1407ق.) الخلاف، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعۀ مدرسين حوزۀ علميۀ قم، چاپ اول، شش جلدی.
- شيخ مفيد، محمّد بغدادی. (1413ق.) المقنعه، قم: كنگرۀ جهانى هزارۀ شيخ مفيد، چاپ اول، یک جلدی.
- طباطبايى حكيم، سید محمد سعيد. (1414ق.) المحكم في أصول الفقه، قم: مؤسسه المنار، چاپ اول، شش جلدی.
- طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم. (1426ق.) حاشیة فرائد الأصول، مقرر: محمد ابراهیم یزدی نجفی، قم: دارالهدی، چاپ اول، سه جلدی.
- طبرسی، فضل بن حسن. (1410ق.) المؤتلف من المختلف بین ائمة السلف، مشهد: مجمع البحوث الاسلامیه، چاپ اول، دو جلدی.
- عاملى، حسن بن زين الدين. (1418ق.) معالم الدين و ملاذ المجتهدين، قم: مؤسسه الفقه للطباعة و النشر، چاپ اول، سه جلدی.
- عراقی، ضیاء¬الدین. (1417ق.) نهایة الأفكار، مقرر: محمد تقی بروجردی، قم: دفتر انتشارات اسلامي، چاپ سوم، چهار جلدی.
- ــــــــــ . (1420ق.) مقالاتالأصول، قم: مجمع الفكر الاسلامي، چاپ اول، دو جلدی.
- علامه حلّی، حسن بن يوسف. (1412ق.) منتهى المطلب في تحقيق المذهب، مشهد: مجمع البحوث الإسلاميه، چاپ اول، پانزده جلدی.
- غروی اصفهانی، محمد حسین. (1429ق.) نهاية الدراية في شرح الكفایة، بيروت: مؤسسه آل‌البيت عليهم السلام لاحياء التراث، چاپ دوم، پنج جلدی.
- فشارکی، محمد باقر. (1413ق.) الرسائل الفشاركيه، قم: مؤسسه النشر الاسلامي التابعة لجماعة المدرسين، چاپ اول، یک جلدی.
- كرباسى، محمد ابراهيم. (بی‌تا) إشارات الأصول، بی‌جا: بی‌نا، چاپ اول، یک جلدی.
- محقق اردبیلی، احمد. (1403ق.) مجمع الفائدة و البرهان في شرح إرشاد الأذهان، قم: دفتر انتشارات اسلامى، چاپ اول، چهارده جلدی.
- محقق بحرانى، يوسف. (1405ق.) الحدائق الناضرة في أحكام العترة الطاهرة، قم: دفتر انتشارات اسلامى، چاپ اول، بیست و پنج جلدی.
- محقق حلّی، جعفر بن حسن. (1407ق.) المعتبر في شرح المختصر، قم: مؤسسه سيد الشهدا عليه السلام، چاپ اول، دو جلدی.
- محقق داماد، سید محمد. (1382) المحاضرات، مقرر: جلال الدین طاهری، اصفهان: مبارك، چاپ اول، سه جلدی.
- مکارم شیرازی، ناصر. (1428ق.) انوار الأصول، قم: مدرسۀ الامام علي بن ابي طالب (ع)، چاپ دوم، سه جلدی.
- موسوی عاملى، محمد بن على. (1411ق.) مدارك الأحكام في شرح عبادات شرائع الإسلام، بیروت: مؤسسه آل البيت عليهم السلام، چاپ اول، هشت جلدی.
- ميرزاى قمی، ابوالقاسم بن محمد حسن. (1427ق.) رسائل الميرزا القمي، قم: دفتر تبليغات اسلامى، شعبۀ خراسان، چاپ اول، دو جلدی.
- ــــــــــ . (1430ق.) القوانين المحكمة في الأصول، قم: احياء الكتب الاسلاميه، چاپ اول، چهار جلدی.
- نائینی، محمد حسین. (1352) أجود التقريرات، مقرر: سید ابوالقاسم خویی، قم: مطبعه العرفان، چاپ اول، دو جلدی.
- ــــــــــ . (1376) فوائد الأصول، مقرر: محمد علی کاظمی، محشی: ضیاءالدین عراقی، قم: جامعۀ مدرسين حوزۀ علميۀ قم، چاپ اول، چهار جلدی.
- نجفى، محمد حسن. (بی‌تا) جواهر الكلام في شرح شرائع الإسلام، بيروت: دار إحياء التراث العربي، چاپ هفتم، چهل و سه جلدی.
- نراقى، احمد. (1415ق.) مستند الشيعة في أحكام الشريعة، قم: مؤسسه آل البيت عليهم السلام، چاپ اول، یک جلدی.
- نراقى، محمد مهدى. (1388) انيس المجتهدين في علم الأصول، قم: مؤسسه بوستان كتاب، چاپ اول، دو جلدی.
- وحيد بهبهانى، محمد باقر بن محمداكمل. (1415ق.) الفوائد الحائرية، قم: مجمع الفكر الاسلامي، چاپ اول، یک جلدی.