نظریۀ نقض کارآمد قرارداد
محورهای موضوعی : فقه مدنی حقوق خصوصی
کلید واژه: قرارداد, نقض کارآمد, فسخ قرارداد, کارآیی اقتصادی, جبران خسارت.,
چکیده مقاله :
چکیده: نقض قرارداد زمانی از نظر اقتصادی کارآمد محسوب می شود که هزینۀ اجراي قرارداد براي متعهد بيش از سود آن باشد و متعهد با پرداخت خسارات متعهدٌله و قراردادن او در وضعیتی که قرارداد، قرار بود اجرا شود، از ورود خسارات بیش‌تر به خود جلوگیری می کند. مقتضاي کارآمدی آن است كه تمام انواع خسارات قابل جبران باشد. نقد اقتصادی این نظریه آن است که ممکن است مبلغ خسارت كم‌تر از ميزان واقعيِ خساراتِ وارد‌شده باشد و در ارزيابي خسارات به صورت پولي، ارزش شخصي تعهد براي طلبكار محاسبه نمي‌شود و به معيار نوعي بسنده مي‌شود. برخی نقدهای حقوقی نیز عبارتند از: زیرپاگذاردن ارزش‌های اخلاقی، کاهش قدرت برنامه‌ریزی، حذف سود برای فروشنده در کالاهای قیمی و تعارض با اصل آزادی. تعریف حقوقی و اقتصادی نقض کارآمد قرارداد، بیان نقدهای وارد بر آن و مطالعۀ تطبیقی با حقوق غرب از دستاوردهای این مقاله است. به نظر می رسد علی‌رغم تمامی مشکلاتی که حقوق ایران برای قبول این نظریه دارد، به دلیل مزایای فراوان این نظریه نباید از تلاش برای ارائه راه حل‌هایی به جهت بسترسازی این نظریه در حقوق ایران، دست کشید. برخی از این راهحل‌ها عبارتند از: تقویت نظام حقوقی در جبران کامل خسارات، پذیرش مفهوم بهنیه پرتو، حاکمیت رویکرد ترجیح منافع اجتماعی بر منافع فردی، لحاظ برخی انواع کارایی اقتصادی به عنوان جزئی از عدالت اقتصادی، پذیرش نظریه به لحاظ اخلاقی، اثبات عدم تناقض نظریه با اجرای عین تعهد.
Abstract: Breach of contract is economically efficient only when the cost of contract enforcement for the obligor surpasses the resulting benefits, thus the obligor accepts payment to the obligee for the damages, placing him at a position of contract in force to avoid further damages to himself. The preconditions for efficiency in breach of contract requires the sum of damages be less than the real imposed damages and in financial assessment of the damage the personal value of the contract is not calculated in favor of the creditor, sufficing to a criterion only. Some legal criticisms are: neglecting ethical values, reducing planning capacity, elimination of profit for the seller of precious goods, and contradiction with the principle of freedom. The legal and economic definition of efficient breach of contract, reviewing pertinent criticisms and a comparative study with the Western legal system are among the major achievements of this paper. Apparently, despite all problems Iran’s legal system has to challenge with to have the theory accepted, thanks to its many advantages efforts should be maintained to pave the ground for translation of this theory into action in Iran. Some solutions to that end, are the following: reinforcing legal system in full compensation for the damages, admitting Pareto efficiency rule, giving priority to social benefits over individual gains, including some economically efficient concepts as prerequisites for realization of economic justice, admitting the theory in view of ethical values, proving its lack of contradiction with specific performance of the contract.
منابع
- امامی خوانساری، محمد. (بی‌تا) الحاشیه الثانیه علی المکاسب، بی‌جا، بی‌نا.
- انصارى، مرتضی. (1411ق.) مکاسب، ج3، قم: منشورات دارالزخائر.
- انصاری، مهدی. (1390) تحلیل اقتصادی حقوق قراردادها، تهران: انتشارات جنگل.
- رنجبر، مسعود رضا. (1377) خسارت تأخير تأديه وجه نقد، پایاننامه کارشناسی ارشد حقوق خصوصی، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
- طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم. (1421ق.) حاشیه مکاسب، قم: موسسۀ اسماعیلیان.
- غروی اصفهانی، محمدحسين. (1418ق.) حاشيه مكاسب، قم: انتشارات انوار المهدي.
- کاتوزیان، ناصر. (1378) دورۀ مقدماتی حقوق مدنی: درسهایی از عقود معین، تهران: کتابخانه گنج دانش.
- محمدی، سام و حسام کدیور. (1395) «نقض کارآمد در حقوق ایران»، مجله حقوق خصوصی، دورۀ 13، ش2.
- مقدری امیری، عباس و حکمت الله عسکری. (1394) پژوهشهای فقه و حقوق اسلامی، ش41.
- نجفی ایروانی، علی¬بن عبدالحسین. (1406ق.) حاشیة المکاسب، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- Birmingham, Robert L. (1969) “Breach of Contract, Damage Measures and Economic Efficiency”, Rutgers L. Rev., 24.
- Carbonnier, Jean. (2000) “Les Obligation”, París, Puf, N. 153.
- Cohen, George M. (1991) “The Negligence-Opportunism Tradeoff in Contract Law”. Hofstra L. Rev. 20.
- Cooter, Robert, & Thomas Ulen. (1997) Law and Economics, Addison Wesley.
- Cooter, Robert and Melvin Aron Eisenberg. (1985) “Damages for Breach of Contract”. California Law Review 73.5.
- Craswell, Richard. (1996) “Offer, Acceptance, and Efficient Reliance”. Stanford Law Review.
- Curtis, Linda. (1986) “Damage Measurements for Bad Faith Breach of Contract: An Economic Analysis”. Stanford Law Review.
- Eiselen, Sieg. (2005) “Unresolved Damages Issues of the CISG: A Comparative Analysis”. Comparative and International Law Journal of Southern Africa 38.1.
- Epstein, Richard A. (1999) “Contracts Small and Contracts Large: Contract Law through the Lens of Laissez-faire”. The Fall and Rise of Freedom of Contract, 25.
- Friedman, David D. (1989) “An Economic Analysis of Alternative Damage Rules for Breach of Contract”. The Journal of Law and Economics 32.2, Part 1.
- Lahav, Gil. (2000) “A Principle of Justified Promise-Breaking and Its Application to Contract Law”. NYU Ann. Surv. Am. L. 57.
- Laithier, Yves-Marie. (2005) “Comparative Reflections on the French Law of Remedies for Breach of Contract”. Cohen, N.-McKendrick, E.(editores), Comparative Remedies for Breach of Contracts.
- Posner, Richard A. (1979) “Utilitarianism, Economics, and Legal Theory”. The Journal of Legal Studies 8.1, pp. 103-140.
- ــــــــــ . (2014) Economic Analysis of Law, Wolters Kluwer Law & Business.
- Shavell, Steven. (2009) Foundations of Economic Analysis of Law, Harvard University Press.
- Stoffel-Munck, Philippe. (2004) “Le Contrôle a Posteriori de la Résiliation unilatérale”. Droit et patrimoine, 126.
- Sutton, Jeffrey S. (1989) Measuring Damages Under the United Nations Convention on the International Sale of Goods, Ohio St. LJ 50.
- Terré, François, Philippe Simler and Yves Lequette. (2013) Droit Civil. Les Obligations, Dalloz.
- Treitel, Guenter Heinz. (2003) The Law of Contract, Sweet & Maxwell.